Om de kwaliteit van het Drentse oppervlaktewater inzichtelijk te maken, is in opdracht van de provincie het KRW Dashboard Drenthe ontwikkeld. Met dit dashboard kan zowel de algehele toestand van de oppervlaktewaterlichamen worden gepresenteerd als die van onderliggende parameters. Hans Kuipers is Gedeputeerde van de Provincie Drenthe en namens de provincies lid van het bestuurlijk overleg Informatiehuis Water. Hij nam het initiatief tot ontwikkeling van het dashboard. Waarom is de informatie die er inzichtelijk mee wordt gemaakt zo waardevol?

Kwaliteitsdoelen voor oppervlaktewater

In de Kaderrichtlijn Water is omschreven hoe de kwaliteitsdoelen voor het watersysteem in Nederland moeten worden bepaald. Er zijn ecologische en chemische kwaliteitsdoelen. De ecologische kwaliteitsdoelen bestaan uit normen voor biologische parameters (planten, algen, vissen en macrofauna) én normen voor de concentraties aan zogenaamde biologie ondersteunende chemische parameters. De chemische kwaliteitsdoelen bestaan uit normen voor de concentraties van de zogenaamde prioritaire stoffen.

De kwaliteitsdoelstellingen worden deels op Europees niveau vastgelegd, deels op nationaal niveau en deels op regionaal niveau). De doelen op regionaal niveau worden uitgewerkt door de waterschappen en vastgesteld door de provincies. In 2027 moeten de doelen zijn gerealiseerd.

Systematiek van beoordeling: One out, all out

De wijze waarop de beoordeling van de oppervlaktewaterkwaliteit binnen de KRW plaatsvindt, is behoorlijk complex. Er vindt een beoordeling plaats voor zowel de ecologische als de chemische kwaliteit.

Hans: “De aanleiding voor de ontwikkeling van het dashboard ligt in het ‘one out, all out’-principe van de KRW-rapportage. Dat houdt in dat van alle parameters die er zijn om de waterkwaliteit te definiëren, de slechtste het eindoordeel bepaalt. Dus als bijvoorbeeld ergens alleen een bepaald visje nog niet voldoende voorkomt, dan wordt daar de hele waterkwaliteit als onvoldoende bestempeld. Ik worstelde daarmee. Want ja, het is een feit dat het niet goed gaat met de waterkwaliteit in Nederland. Maar we werken allemaal keihard aan de Kaderrichtlijn Water en al onze inspanningen hebben wel zin! Dat maak je niet op uit de Europese manier van rapporteren. Ik zocht een manier waarmee we die voortgang inzichtelijk maken.”

KRW Dashboard Drenthe

Om de onderliggende informatie over de kwaliteit van het oppervlaktewater beter te ontsluiten, nam Hans het initiatief tot ontwikkeling van het KRW Dashboard Drenthe(externe link).

De beschikbare openbare informatie uit het landelijke Waterkwaliteitsportaal(externe link) wordt hierbij in een soort kaartviewer geladen. Daarin staan alle oppervlaktewaterlichamen van de provincie Drenthe. In het dashboard kan een kaart gemaakt worden met de biologische kwaliteit van de wateroppervlakken en een kaart met de chemische kwaliteit. Met bollenschema's wordt de toestand van de waterlichamen in een bepaald jaar zichtbaar gemaakt. En met voortgangsfiguren het verloop van het oordeel in de tijd. Daarnaast kunnen de oordelen ook ruimtelijk worden weergegeven.

“Het dashboard geeft een gedetailleerd beeld van de ontwikkeling van de waterkwaliteit”, vertelt Hans enthousiast. “Dat leidt tot meer en nieuw inzicht voor onszelf (de provincie Drenthe) én we kunnen Provinciale Staten jaarlijks beter informeren over de progressie die we boeken. Bovendien biedt het de mogelijkheid om met onze externe partners in gesprek te gaan om te beoordelen of maatregelen het gewenste resultaat hebben. En een nevenvoordeel dat ik heb opgemerkt, is dat onze eigen medewerkers de kaarten nu ook gebruiken om meer gerichte acties te nemen.”

Rol van het Informatiehuis Water

Het Informatiehuis Water zorgt er in de eerste plaats voor dat alle data die nodig is voor de KRW-rapportage eenduidig en netjes wordt verzameld zodat we weten hoe het precies staat met de waterkwaliteit.

“Het verzorgen van die Europese verantwoording is de kerntaak van het Informatiehuis Water”, zegt Hans. “Maar met al die data heb je ook goud in handen voor het bieden van nieuw handelingsperspectief. We zijn samen - provincies, het Rijk en waterschappen - verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in Nederland. Daarvoor hebben we een efficiënte organisatie en betrouwbare data nodig. Dankzij het Informatiehuis Water beschikken we daar al over, maar je kunt er meer mee. We hebben al van meerdere kanten enthousiaste reacties ontvangen. Als er bredere belangstelling is voor ontsluiting van de onderliggende data kan het zinvol zijn om te onderzoeken of het Informatiehuis Water dit kan faciliteren."

“Ook voor de politiek is het bijzonder interessant”, zegt Hans. “Waarom staat een eindoordeel op oranje of rood? Wat is daar precies aan de hand? Gedetailleerde achtergrondinformatie maakt een gesprek op inhoud mogelijk.”

Voorbereid op de toekomst

Eind 2021 is het Regionaal Waterprogramma Drenthe vastgesteld. Hierin staan de doelen en de ambities voor een duurzaam en veerkrachtig watersysteem met een goede waterkwaliteit. Met de waterschappen zijn afspraken gemaakt over de noodzakelijke maatregelen om de waterkwaliteitsdoelstellingen te realiseren binnen de planperiode van de KRW. Hans: “Maar dat betekent natuurlijk niet dat we in 2027 klaar zijn. Ook daarna blijft actie nodig om een goede waterkwaliteit te realiseren en te behouden.”

Sinds 2008 wordt ten behoeve van de KRW de oppervlaktewaterkwaliteit gemeten. Sinds 2014 zijn de gegevens op een uniforme wijze opgeslagen in de landelijke database bij het Informatie Huis Water. Die gegevens kunnen worden gebruikt om te beoordelen in hoeverre de waterkwaliteit is veranderd.
“Bovendien moeten wij anticiperen op de gevolgen van klimaatverandering”, benadrukt Hans. “Steeds vaker zijn er flinke hoosbuien, droge hete zomers en zachtere winters. Wij moeten ons aanpassen aan deze veranderde omstandigheden die ook van invloed zijn op de waterkwaliteit. Op schoon en voldoende water moeten wij zuinig zijn. Een actueel en duidelijk beeld van de waterkwaliteit is nodig om te kunnen anticiperen op eventueel aanvullende maatregelen.”

Hans Kuipers is Gedeputeerde van de Provincie Drenthe en namens de provincies lid van het bestuurlijk overleg Informatiehuis Water

Naar dit artikel wordt verwezen in de Europese Ster – de wekelijkse Europese nieuwsbrief voor decentrale overheden van Het Huis van de Nederlandse Provincies en het Kenniscentrum Europa.

Zie Provincie Drenthe creëert inzicht in toestand oppervlaktewater met speciaal dashboard(externe link)